Ανυπότακτοι και ανεπιθύμητοι

 

© Πηνελόπη Μασούρη

Αν ο Σμαραγδής έφτιαχνε μια ταινία για τον Καραϊσκάκη, για τον Κολοκοτρώνη ή τον Ανδρούτσο (χωρίς περιορισμό στη λίστα), ή έστω για τον Καραγκιόζη, τόσο ο ίδιος όσο και οι λοιποί συντελεστές της ταινίας του πάλι θα είχαν να περάσουν από τις ίδιες συμπληγάδες. Πάλι θα έβρισκαν μπροστά τους τους ίδιους λωτοφάγους. Πάλι θα είχαν να αντιμετωπίσουν τις ίδιες συκοφαντίες και τις ίδιες κατηγορίες από κάποιον απόγονο του Ανδροκλή.

 

Βλέπετε, εκείνο το "ἀνήκομεν εἰς τὴν Δύσιν" δεν ήταν ποτέ απλώς μια γεωπολιτική δήλωση, αλλά ένα φίλτρο μέσα από το οποίο περνάμε την Ιστορία μας για να δούμε τι "χωράει" και τι περισσεύει. Και συνήθως αυτό που περισσεύει είναι το ανυπότακτο, το ανορθόδοξο, το βαθιά λαϊκό και, ταυτόχρονα, το τραγικό στοιχείο της ελληνικής εμπειρίας. Εκείνο το στοιχείο που ποτέ δεν συμβιβάστηκε, που ποτέ δεν έσκυψε το κεφάλι.

 

Γι’ αυτό και κάθε φορά που επιχειρείται να ειπωθεί μια μεγάλη αφήγηση για τους ήρωες της Επανάστασης, δεν κρίνεται μόνο η αισθητική και η ιστορική ακρίβεια· κρίνονται και οι ίδιοι οι ήρωες, και μένει να αποφασιστεί αν τους επιτρέπεται να είναι αυτό που πραγματικά ήταν.

 

Οι συμπληγάδες είναι ιδεολογικές. Είναι η σύγκρουση ανάμεσα σε μια μνήμη που επιμένει και σε μια λήθη που παρουσιάζεται ως πρόοδος. Οι λωτοφάγοι είναι όργανα αυτής της λήθης και οι απόγονοι του Ανδροκλή οι χρήσιμοι ηλίθιοι. Δεξιόστροφοι και αριστερόστροφοι· για διαφορετικούς λόγους οι μεν από τους δε, το ίδιο ηλίθιοι όμως.