Η γερανίδα κι ο Ανατέλλων Ήλιος

 

Ύστερος 18ο αιώνας, Soga Shōhaku, περίοδος Edo

Το τόξο του Τζίνμου

 

Σύμφωνα με τον ιδρυτικό μύθο των Ιαπώνων, ο Τζίνμου ή Τζίμμου ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας της Ιαπωνίας, με την ενθρόνισή του να χρονολογείται περίπου στο 660 π.Χ. Η ιαπωνική μυθολογία τον θέλει απόγονο της θεάς του ήλιου Αματεράσου και του θεού της καταιγίδας Σουσάνου. Στη σύγχρονη Ιαπωνία, η ενθρόνισή του τιμάται ως Ημέρα Ίδρυσης του Έθνους στις 11 Φεβρουαρίου και είναι εθνική εορτή.

Παρά το γεγονός ότι ο πρώτος  - ιστορικά - αυτοκράτορας είναι ο Κινμέι ή Κιμμέι, ο Τζίνμου παραμένει στην συλλογική συνείδηση των Ιαπώνων ο πρώτος τους αυτοκράτορας και μάλιστα, στην προπολεμική Ιαπωνία, η δημόσια αμφισβήτηση της ιστορικότητάς του ή της αρχαιότητας του ιαπωνικού θρόνου θα μπορούσε να οδηγήσει κάποιον στη φυλακή ή ακόμη χειρότερα…

Η εικονογραφική αναπαράσταση που μοιράζομαι μαζί σας, φιλοτεχνήθηκε από τον γνωστό Ιάπωνα καλλιτέχνη του 19ου αιώνα Τσουκιόκα Γιοσιτόσι ο οποίος υπήρξε δεξιοτέχνης στη ζωγραφική και πιθανόν, ο τελευταίος μεγάλος της λεγόμενης ουκίγιο-ε ξυλογραφίας (της χαρακτηριστικής ιαπωνικής χαρακτικής δηλαδή που όλοι λίγο ή πολύ γνωρίζουμε). 

Ο γενειοφόρος αυτοκράτορας Τζίνμου απεικονίζεται να ατενίζει προς τα ανατολικά (σύμφωνα με τον μύθο) με το εμβληματικό μακρύ τόξο του, πάνω στο οποίο στέκεται ένα άγριο πτηνό και χωρικούς τριγύρω του να λούζονται στην λάμψη που εκπέμπει η μορφή του.

Παρενθετικά, ουκίγιο-ε σημαίνει «εικόνες του επιπλέοντος κόσμου» και προσομοιάζει ηχητικά με την έκφραση «θλιβερός κόσμος» αποδίδοντας έτσι δραματικά - μέσω της τέχνης, την προσωρινότητα και την ματαιότητα των πάντων καθώς, όλα αντιμετωπίζονται κι ερμηνεύονται μέσα από την εσχατολογική διάσταση της βουδιστικής θεολογίας που θέλει τον θάνατο και την ανάσταση (παράδοση Ζεν) να λυτρώνουν τον άνθρωπο. Τώρα, ίσως να καταλαβαίνετε γιατί η τελετουργική αυτοκτονία στην Ιαπωνία είχε τόση μεγάλη βαρύτητα και σημασία…

Ας σταθούμε για λίγο στο τόξο. Μία πρόχειρη αναζήτηση στο διαδίκτυο θα σας βγάλει πλήθος αναλύσεων του συμβολισμού του. Για την οικονομία του κειμένου, ας μείνουμε στο εξής: Με την πάροδο του χρόνου, από το προϊστορικό και το ιστορικό παρελθόν ως τις μέρες μας, θα αποδοθούν σε αυτό σχεδόν θεϊκές ιδιότητες και θα καταστεί σύμβολο δύναμης, ανδρείας αλλά και μέσο εξωτερίκευσης ανθρώπινων συναισθημάτων.

Αν και δεν είναι ευρέως γνωστό, ο ελληνικός και ο ιαπωνικός πολιτισμός έχουν πολλά κοινά γνωρίσματα και οι συμβολισμοί, αρκετά συχνά, ερμηνεύονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο καταλήγοντας έτσι σε διδάγματα και πεποιθήσεις που δεν απέχουν μεταξύ τους.

Στην ελληνική μυθολογία, ιστορία και παράδοση οι πιο γνωστοί σε όλους μας τοξότες είναι ο Οδυσσέας και ο Φιλοκτήτης. Για όσους ενδιαφέρονται γι’ αυτά τα ζητήματα, ίσως το τόξο του Τζίνμου να δώσει το ερέθισμα για μία εκ νέου ανάγνωση κι επαναξιολόγηση της ομηρικής μας παράδοσης.

Ο συμβολισμός της τίγρεως μέσα στην καθημερινότητα, τους μύθους και τον πολιτισμό της σύγχρονης Κίνας

 

Οι λαοί της Άπω Ανατολής υποδέχθηκαν πριν λίγες ημέρες το νέο σεληνιακό έτος, με βάση το αρχαίο κινέζικο ημερολογιακό σύστημα κι έτσι διανύουμε κι επίσημα την χρονιά του Τίγρη. Οι άνθρωποι που γεννιούνται στη χρονιά του Τίγρη πιστεύεται ότι είναι θαρραλέοι, ανταγωνιστικοί, μαχητικοί, απρόβλεπτοι, γεμάτοι αυτοπεποίθηση επειδή και οι τίγρεις, ως μοναχικά ζώα, διακρίνονται για την ανταγωνιστικότητά τους, την μαχητικότητά τους, το θάρρος τους και την υψηλή τους αυτοεκτίμηση ενώ την ίδια στιγμή, είναι απρόβλεπτες κι επικίνδυνες.

Στο φυσικό τους περιβάλλον συγκεντρώνονται μόνο σε μεταβατική βάση όταν ειδικές συνθήκες το επιτρέπουν όπως η αφθονία των τροφίμων. Ακόμη και τότε όμως, οι σχέσεις μεταξύ τους και η συμπεριφορά τους διακρίνονται από μία πολυπλοκότητα η οποία έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες όπως το ίδιο το περιβάλλον, το φύλο κ.λπ. Πάντοτε, οριοθετούν και διατηρούν αυστηρά τον ζωτικό τους χώρο. Οι ενήλικες και των δύο φύλων που κατοικούν μόνιμα σε μία συγκεκριμένη περιοχή τείνουν να περιορίζουν τις μετακινήσεις τους εντός των ορίων της όπου ικανοποιούν τις όποιες ανάγκες τους.

Η τίγρη είναι ένα από τα 12 ζώα του κινεζικού ζωδιακού κύκλου και στην τέχνη, πολλές φορές απεικονίζεται ως σύμβολο της γης και - ισάξιος - αντίπαλος του δράκου, αντιπροσωπεύοντας την ύλη και το πνεύμα αντίστοιχα.

Στους πρώιμους μύθους του Zhong Kui[1], δεν υπάρχει καμία αναφορά υποταγής της τίγρεως. Ωστόσο, μέσα από αυτόν τον πίνακα του Xia Jing Shan[2] παρεκκλίνουμε από τις παραδοσιακές φιλοσοφικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις και γινόμαστε κοινωνοί της αντίληψης εκείνης που θέλει την υποταγή του κτήνους από τον άνθρωπο. Τον θρίαμβο δηλαδή του έλλογου επί του άλογου.

Αν προσέξουμε λίγο καλύτερα, θα διαπιστώσουμε ότι μέσα από τα χρώματα και τις καθαρές γραμμές καθώς και από την ηρεμία των μορφών, αποκλείεται η πιθανότητα δολοφονίας του κτήνους το οποίο, αναγκαστικά τώρα, προβάλλει ως φορέας συνύπαρξης ανθρώπων και ζώων μέσα στο περιβάλλον.

Ουσιαστικά, η φύση υποδεικνύει στο ασυνείδητο και το ενστικτώδες την ισορροπία και την τάξη κι αναδεικνύει την εννόηση του (όποιου) άλλου και την αποδοχή του ως τη μόνη ικανή συνθήκη αρμονικής συνύπαρξης και τελειοποίησης του κόσμου (εσωτερικού κι εξωτερικού) ως όλον.

Ενθυμούμενος κατ’ αντιστοιχία τον Σωκράτη και την κατηγορία εναντίον του, ο Xia Jing Shan μοιάζει να εισαγάγει καινά δαιμόνια δείχνοντας «ασέβεια» και βελτιώνοντας συγχρόνως την ερμηνεία συμβόλων και συμβολισμών που εξηγούν και νομιμοποιούν αντιλήψεις και συμπεριφορές που πλέον, στην εποχή μας, είναι μάλλον παρωχημένες.

---

[1] Ο Zhong Kui είναι μια θεότητα στην κινεζική μυθολογία, που συμβολίζει τον δαίμονα-θριαμβευτή επί των πνευμάτων και των φαντασμάτων. Σημειωτέον ότι ενώ κατά την ελληνική αντίληψη ο δαίμων ήταν απρόσωπη κι απροσδιόριστη δύναμη – εντός του ανθρώπου, στην αντίστοιχη κινεζική είναι ανθρωπόμορφη κι ως εκ τούτου, προσωποποιημένη με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Συνήθως, απεικονίζεται μεγαλόσωμος με μεγάλη πυκνή μαύρη γενειάδα, διογκωμένα μάτια και οργισμένη έκφραση. Η λατρεία και η εικονογραφία του Zhong Kui είναι ευρέως διαδεδομένη στις χώρες της Ανατολικής Ασίας και συναντάται στην μυθολογία και τη λαογραφία της Ιαπωνίας, της Κορέας και του Βιετνάμ.

[2] https://www.xjsacf.com/EN/Introduction/ugC_Introduction.asp