Ηλιοστάσιο: τελετουργίες, φώτα και φωτισμοί στην Ζωροαστρική Παράδοση

 

Ο Ζωροαστρισμός είναι αρχαία θρησκεία με ιδρυτή τον Ζωροάστρη ή Ζαρατούστρα (άγνωστο αν ήταν υπαρκτό πρόσωπο) ο οποίος, σύμφωνα με την παράδοση, μετά από ασκητισμό επτά ετών, επανήλθε στα εγκόσμια και διακήρυξε την επιστροφή του ως Προφήτη του Θεού με αποστολή να οδηγήσει τους ανθρώπους σε έργα ευποιίας. Από το 550 π.Χ εξαπλώθηκε στην Περσία της δυναστείας των Αχαιμενίδων και έγινε η κύρια θρησκεία της αυτοκρατορίας τους.

Σημείο αναφοράς της ζωροαστρικής θρησκείας, ο καθολικός και υπερβατικός Θεός (με την ονομασία Αχούρα Μάζντα).  Ο αδημιούργητος Δημιουργός των πάντων από τον οποίο προέρχεται καθετί καλό. Είναι Εκείνος που δημιούργησε το σύμπαν, που επιβλέπει τις ανθρώπινες ενέργειες και σε αντίθεση με την εβραϊκή / χριστιανική / μουσουλμανική παράδοση είναι εντελώς απαλλαγμένος κάθε ανθρώπινης ιδιότητας και εκδήλωσης – εννοείται και μορφής. Σύμβολά του, ο Ήλιος και το Πυρ.

Κυρίαρχο ρόλο στην θρησκευτική ζωή των πιστών έχει η λατρεία του Φωτός. Η λατρεία αυτή είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές και εντυπωσιακές πτυχές του Ζωροαστρισμού και ανάγεται στις αρχαιότερες περιόδους των λεγόμενων «ινδοευρωπαϊκών» πνευματικών πεποιθήσεων.

Οι βωμοί της φωτιάς και οι αιώνιες φλόγες αποτελούν την πιο αναγνωρίσιμη εικόνα του Ζωροαστρισμού. Η σχολαστική φροντίδα της φωτιάς και της (αιώνιας) φλόγας, ο τελετουργικός εξαγνισμός και οι ψαλμοί, που προηγούνται της αφής του φωτός, όχι μόνον βρίσκονται στον πυρήνα της λατρευτικής εμπειρίας αλλά και την νομιμοποιούν μέσα από τον μύθο που εξυφαίνεται στην θεολογική του διδασκαλία. Μια λατρευτική εμπειρία που εξακολουθεί μέσω της παράδοσης να επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας.

Ως αντικείμενο και ως πνευματικός συμβολισμός, ο λύχνος χρησιμοποιείται με απόλυτο σεβασμό. Όταν ανάβει κανείς ένα λυχνάρι, πρέπει να προσεύχεται και να κοιτάζει  συγχρόνως κάτι πράσινο, έναν καθρέφτη ή κάτι όμορφο. Οι λύχνοι ανάβουν πριν σβήσουν οι τελευταίες ακτίνες του ήλιου και καίνε αδιάκοπα μέχρι την επόμενη ανατολή.

Κατά τα συνήθη, πιστεύεται ότι δεν πρέπει να σβήνει κανείς το φως ενός λύχνου ή των κεριών φυσώντας την φλόγα τους καθώς, μια τέτοια πράξη συμβολίζει το βίαιο τέλος της ζωής κι ως εκ τούτου θεωρείται αμαρτία. Υπό αυτή την συνθήκη, συνιστά ιεροσυλία για τους Ζωροάστρες το σβήσιμο των κεριών στα γενέθλια.

Πεποιθήσεις σαν κι αυτή δεν ήταν και δεν είναι άγνωστες στην παράδοση του δυτικού εσωτερισμού. Στον Ριχάρδο Β' του Σαίξπηρ (Πράξη 1, σκηνή 3), ο John του Gaunt, Δούκας του Λάνκαστερ, ακούγεται να λέει: «Το λάδι που έχει στεγνώσει στον λύχνο μου και το χαμένο από τον χρόνο φως μου, θα εξαφανιστούν με τα αξημέρωτα βράδια και το γήρας».[1] 

Το φως και οι λύχνοι συνδέονται με όλα τα σημαντικά γεγονότα της ζωής του ανθρώπου, όπως η γέννηση, ο γάμος, η εργασία και ο θάνατος. Ένα κερί θα παραμένει αναμμένο για τουλάχιστον τρεις νύχτες και ημέρες (9 νύχτες είναι πιο συνηθισμένες) στο δωμάτιο που κοιμούνται μια γυναίκα με το νεογέννητο μωρό της.

Ένα αναμμένο κερί πρέπει να καίει συνεχώς μέχρι την τρίτη αυγή μετά το θάνατο ενός ατόμου. Η τρίτη αυγή σηματοδοτεί την ώρα που η ψυχή στέκεται στη γέφυρα του ουράνιου τόξου και είναι έτοιμη για το πέρασμά της από την φωτεινή πύλη που θα την οδηγήσει σε άλλες διαστάσεις…

Οι λύχνοι έχουν σημαντικό ρόλο και στις γαμήλιες τελετές λόγω της συσχέτισης του φωτός με τις θεϊκές ευλογίες, την ευημερία και την ευτυχία. Οι δε νιόπαντρες γυναίκες πρέπει να φροντίζουν ώστε οι λάμπες στους θαλάμους του οίκου τους να καίνε συνεχώς για τρεις νύχτες και μέρες.

Οι ζωροαστρικές τελετουργίες που σχετίζονται με τα ηλιοστάσια και τις ισημερίες περιλαμβάνουν πυρκαγιές και πυρσούς. Στις γραπτές μαρτυρίες (Varšt.mánsar / Yasna 33) διαβάζουμε για το παρθένο φως των «δύο δέντρων» στο βασίλειο του καθαρού νου/πνεύματος. Τα δύο αυτά δένδρα ταυτίζονται με τις μηλιές ή συνηθέστερα με τις ροδιές[2]. Η φωτιά των δύο δέντρων είναι «άγαμη» και δεν μπορεί να φωτίσει τα εγκόσμια. Ωστόσο, κάθε φορά που ανάβουν ιερές φλόγες, φώτα και λύχνοι στον δικό μας κόσμο, μάς μεταφέρεται ιδεατά μέρος του αδάμαστου πνεύματος και των μαγικών δυνάμεων αυτής της φωτεινής πνευματικής ένωσης (φωτιάς).

Ευχάριστοι, ωφέλιμοι και διδακτικοί οι μύθοι το δίχως άλλο. Πόσοι όμως από εμάς αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως το συμβολικό και το πραγματικό πεδίο μέσα στο οποίο λαμβάνουν χώρα και αναγνωρίζονται οι τροπές της φύσης;

Εβρισκόμενοι διαρκώς μεταξύ φωτός και σκότους, κτιστοί – εμφορούμενοι όμως του άκτιστου – διαθέτουμε ενσυναίσθηση και συνείδηση. Εμείς είμαστε η ιερή φλόγα των λύχνων και των κεριών! Εμείς οι βωμοί της φωτιάς και εμείς οι ίδιοι η εκδήλωση της Θείας Πρόνοιας, έστω κι αν είμαστε ατελείς, έστω κι αν πάσχουμε, έστω κι αν πενθούμε, έστω και αν επιλέγουμε πολλές φορές τις σκιές και τα σκοτάδια. Ακόμη και τότε, εμείς μπορούμε να γίνουμε εκείνος ο σπινθήρας που μπορεί να αποκαταστήσει και πάλι το Φώς και την θέρμη εντός μας και γύρω μας!

Με την ευκαιρία του χειμερινού ηλιοστασίου και κλείνοντας αυτή τη μικρή εισαγωγή στην λατρεία του Φωτός στον Ζωροαστρισμό, αξίζει να επισημανθεί το ενδιαφέρον που μπορεί να έχει για τον κάθε ερευνητή/μελετητή του εσωτερισμού η διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στον Ζωροαστρισμό, τον Εβραϊσμό, τον Χριστιανισμό και τον Μουσουλμανισμό. Πολύ δε περισσότερο με τον Χριστιανισμό που βάλλεται πανταχόθεν… μέρες που είναι…

 

Βιβλιογραφία:

https://www.zarathushtra.com/z/gatha/az/yasna33.htm 

https://el.wikipedia.org/wiki/ Ζωροαστρισμός 

https://authenticgathazoroastrianism.org/2020/03/29/ancient-varst-mansar-commentary-on-the-holiest-formula-of-zoroastrianism/

---

[1] «My oil-dried lamp and time-bewasted light shall be extinct with age and endless night;», http://shakespeare.mit.edu/richardii/full.html

[2] Το μήλο/ρόδο υπήρξε αποτελεί κεντρικό αντικείμενο στην μυθολογία και την παράδοση των λαών που ζούσαν στις στέππες της κεντρικής Ασίας και κατά περίπτωση αντιπροσωπεύει την υπέρβαση, την αναζήτηση ενός ουτοπικού ιδανικού κ.λπ., https://www.academia.edu/43520557/Η_Αγία_Σοφία_και_ο_θρύλος_της_κόκκινης_μηλιάς_στην_ελληνική_και_την_τουρκική_παράδοση

Of Gods and Men

 

81 years ago we were forced to fight a war we had never wished for. Our small country with outdated armed forces, obsolete arms and no means, had to defend itself from an empire with the most advanced military equipment at that time, and with a mighty power of hundreds of thousands heavily armed troops that they could just walk through!

There was only one answer against fascism and that answer was heard loud and clear: OXI ( = No)! Italy had ten times the fire-power of Greece and overwhelming land, air and sea superiority. But we won. We won spiritually, psychologically and practically in the extreme cold mountains and fields of Northern Epirus, nowdays in Albania. It was the first defeat of the Axis powers and the first liberation of territory captured by the Axis powers.

 

The price paid from both sides was high. Blood, sweat and tears. There is nothing good at war. No greatness, no pride, no honour! History is full of it. History is written with blood, sweat and tears...

 

We all know that people make the same mistakes again and again, because they never really learn. Sooner or later we might have to defend our small homeland from fascism and oppression - once more, and we shall prevail again, not because we have the strength or the fire-power but because we have the will to defend ourselves and what is fair and just!

 

Till then, we will be commemorating our grandfathers who fought and sacrificed themselves for our freedom, and we will be preserving their their legacy to us and to all mankind!

 

A rhetoric of lament

While I was thinking of something to write about, I recalled a period - not so long ago - when I was trying to benefit from online open courses; I thought they could offer bits and pieces of information and ideas that could provide a better understanding on every topic of interest.

Harvardx offers a wide range of online courses, and Professors like Gregory Nagy and Kevin MacGrath were among those who guided me with really great care and helped me to approach Greek ethos - contemporary and traditional - from an alternative direction that I was not aware of! Along the way, I have discovered aspects of a tradition that I highly appreciate not because I am a Greek but mostly because of its cultural richness.

One of those aspects is grief. Back in my teenage years, when I first came in contact with people from different countries, having different social and cultural background, I could tell our differences, but I couldn’t distinguish or define them. It was more like a notion… I remember a UK friend asking me “why you Greeks enjoy singing mostly sad songs like Cloudy Sunday? Why the grief? Why the sadness?” ...  

… And while I couldn’t answer at that time, twenty years later, I found out why! Lament - and a sad song can be a lament - is a grim reminder of our own mortality. Death is absence of life. A state of non-existence. Nothing. Therefore, it needs to have a “shape” and a “form” in order to be dealt in a sufficient way. So, lament somehow may be treated as the “breathing soul” of death itself! 

From this point of view, lament is provocative and challenging in such an extreme and absolute way that shows to each and everyone, whether participating or not, that there are some boundaries that no one can ever bypass. 

It is not just an act of grief and it is not just an act of expressing penthos. It is the way death may receive a significance among the living ones and so, the deceased who is lamented, to achieve a short of continuity and a symbolical re-embodiment in memory of the beloved ones that now are mourning because of the loss they have to compromise with. The same applies to sentiments and emotions.

Lamenting someone is a way to celebrate his/her deeds … his/her life; and no matter how oxymoron that might seem, it indicates a path on how to achieve a continuity that won’t hurt no more. That reminds me the words of Sophocles in Oedipus: “Let every man in mankind’s frailty consider his last day; and let none presume on his good fortune until he finds life, at his death, a memory without pain.”

Eventually, no one can escape from death. Any end is inevitable! And this “universal truth” may be more than enough to help us decide the qualities of our living time...